بازتاب سیاست خارجی قدرتهای بزرگ بر روابط متقابل بازیگران خاورمیانه

نیاکویی, سید امیر; پیرمحمدی, سعید

doi:10.22124/psug.2025.27027.1064

بازتاب سیاست خارجی قدرتهای بزرگ بر روابط متقابل بازیگران خاورمیانه

نوع کتاب : تالیف

نویسندگان

¹ دانشگاه گیلان

² دکترای روابط بین الملل، استاد مدعو دانشگاه گیلان

10.22124/psug.2025.27027.1064

چکیده

خاورمیانه یکی از پرمنازعه‌ترین مناطق ژئوپلیتیکی جهان محسوب می‌شود. در این منطقه از یکسو با دولت‌های شکننده و یا اقتدارگرا مواجه هستیم که خود بر روابط خارجی بازیگران در این منطقه تأثیر می‌گذارد. از سوی دیگر خاورمیانه سرشار از شکاف‌ها و منازعات سرزمینی، قومی، هویتی و ایدئولوژیک است. احساس تهدید بازیگران نسبت به یکدیگر باعث شده که موازنه داخلی و موازنه خارجی به الگوی غالب در روابط بازیگران این منطقه تبدیل شود. پیچیدگی تحولات در این منطقه چه در عرصه داخلی و چه روابط خارجی به گونه‌ای است که بسیاری، خاورمیانه را در قالب‌هایی چون استثناگرایی، منطقه-آشوب‌زده با روابط خارجی سیال و پرنوسان بررسی می‌کنند. روابط خارجی بازیگران این منطقه به‌ویژه در هزاره جدید سرشار از پویایی بوده است. اگر در دوران دوقطبی اکثر بازیگران در مناطق ژئوپلیتیکی مختلف و از جمله خاورمیانه، منافع و امنیت خود را در پیوند با یکی از دو قطب ایالات متحده و شوروی تعریف، و حتی در اوایل دوران تک‌قطبی نیز بسیاری از بازیگران امنیت خود را تنها به تک‌قطب پیوند می‌زدند ولی در هزاره جدید و به‌ویژه متأثر از سیاست چرخش به پاسیفیک و کاهش تعهدات آمریکا در خاورمیانه و همچنین افزایش قدرت اقتصادی و سیاسی بازیگران نوظهور منطقه‌ای و بین-المللی، عملاً جنوب غربی آسیا از زنجیره وابستگی به ابرقدرت‌ها خارج شده و بازیگران قدرتمند منطقه-ای نقش و جایگاه بالاتری پیدا کرده و سیاست متنوع سازی و روابط شبکه‌ای در این منطقه گسترش پیدا کرده است. در این پژوهش، تلاش ‌شد تا روابط متقابل بازیگران در خاورمیانه با توجه به سطوح مختلف قدرت در این منطقه و همچنین مباحث نظری مربوط به ائتلاف‌ها و اتحادها، مورد واکاوی قرار گیرد و روند اتحادها و ائتلاف‌ها و الگوهای دوستی و دشمنی چه در میان خود بازیگران منطقه‌ای و چه در روابط هریک از این بازیگران با قدرت‌های خارجی دقیق‌تر بررسی گردد.

جلد کتاب